Αναδημοσίευση άρθρου του “Dick Dolmans”, Γενικού Γραμματέα Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ηλιοπροστασίας (ES-SO), από τον αποκλειστικό αντιπρόσωπο του ES-SO στην Κύπρο, εταιρεία “Euroblinds”.
Στις μέρες μας, η ενεργειακή εξοικονόμηση έχει αναδειχθεί σε μείζονoς σημασίας πολιτική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι λόγοι είναι πολλοί: στρατηγικοί (αφορούν την ελαχιστοποίηση της προβληματικής εξάρτησής μας από εισαγωγές πετρελαίου και αερίου, προερχόμενες από ασταθείς πολιτικά περιοχές), οικονομικοί (αφορούν τη μείωση του κόστους παραγωγής και την υποστήριξη της ανταγωνιστικότητάς μας), λόγοι ενεργειακής ασφάλειας (πρόσβαση σε προσιτή οικονομικά ενέργεια για όλους) και τέλος, εξίσου βαρυσήμαντοι, λόγοι περιβαλλοντικοί (μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και τήρηση των δεσμεύσεων των κρατών μελών έναντι του Πρωτοκόλλου του Κιότο). Η ενεργειακή αποδοτικότητα και η αύξηση της παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, κατατάσσονται αναμφισβήτητα, στην κορυφή της λίστας με μέτρα πολιτικής της ΕΕ. Το μήνυμα της επιτακτικής ανάγκης για εξεύρεση λύσεων εξοικονόμησης ενέργειας, δεν ήταν δύσκολο να βρει αποδέκτες, ειδικά μάλιστα, αφότου η τιμή του πετρελαίου κατέρριψε κάθε προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ, σκαρφαλώνοντας στα 147 δολάρια το βαρέλι, τον Ιούλιο του 2008. Εντούτοις, όμως, μέσα σε έξι μόλις μήνες, σημείωσε κατακόρυφη πτώση με αποτέλεσμα τον προηγούμενο Δεκέμβριο να βυθιστεί σε χαμηλά ποσοστά της τάξεως των 47 δολαρίων. Αναπόφευκτο, λοιπόν, ήταν να εξασθενίσουν, τρόπον τινά, επείγουσες και σχετικές με την ενεργειακή απόδοση πρωτοβουλίες. Έκτοτε, η διαρκής καθοδική τάση της οικονομίας έχει τροφοδοτήσει τους πολιτικούς μας με μία σωρεία πρόσθετων επιχειρημάτων, που συνηγορούν στην από πλευράς τους υπεκφυγή από τα πλέον αναγκαία σχέδια δράσης. Ιδού η μετ’ εμποδίων πορεία της ΟΕΑΚ σε όλο της το μεγαλείο!
Η ιστορία της ΟΕΑΚ και η Αναδιατύπωσή της.
Το ακρωνύμιο ΟΕΑΚ, όπως ίσως θα θυμάστε, αναφέρεται στην «Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/91/ΕΚ για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων» («Energy Performance of Buildings Directive-EPBD»), η οποία εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2002. Η εν λόγω Οδηγία υποχρεώνει τα κράτη μέλη της ΕΕ να καθορίσουν απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης, για τα νεοαναγειρόμενα και ανακαινισμένα κτίρια, να διασφαλίσουν την πιστοποίηση της εν λόγω ενεργειακής απόδοσης, καθώς επίσης και να θεσμοθετήσουν τη διενέργεια τακτικών επιθεωρήσεων των εγκαταστάσεων θέρμανσης και κλιματισμού. Το αρχικό σχέδιο της ΟΕΑΚ δεν προέβλεπε κανόνες για τα εκ θεμελίων ανακαινιζόμενα κτίρια κάτω των 1000μ² – μία πραγματικά χαμένη ευκαιρία, καθόσον η αγορά των ανακαινίσεων αφενός μεν είναι τεράστια, αφετέρου δε προσφέρει ένα κολοσσιαίο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας. Η πορεία της στη συνέχεια έχει ως εξής:
Ιανουάριος 2006: • ορίζεται ως η προθεσμία για την υλοποίηση εκ μέρους των κρατών μελών της Οδηγίας, ωστόσο πολλά εξ αυτών ανακοίνωσαν καθυστέρηση έως το 2009, επικαλούμενα πολλούς και διαφόρους λόγους.
Ιούνιος 2007: • ορίζεται ως η προθεσμία για την εκπόνηση εκ μέρους των χωρών μελών του πρώτου Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Αποδοτικότητας (ΣΔΕΑ).
Νοέμβριος 2008: • Κατόπιν διαπίστωσης της αδυναμίας πολλών κρατών μελών να εναρμονίσουν την εθνική νομοθεσία τους με την Οδηγία 2002/91/ΕΚ εντός της προαναφερθείσας προθεσμίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφασίζει να προτείνει μία αναθεωρημένη Οδηγία περί ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (αποκαλούμενη ως γνωστό «Αναδιατύπωση της ΟΑΕΚ»), με σκοπό να διασαφηνίσει και να ενδυναμώσει τόσο το περιεχόμενο, όσο και τους στόχους της. Στο κείμενο της σχετικής πρότασής της, όπως αυτό κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή συγκαταλέγει για πρώτη φορά τη χρήση συστημάτων ηλιακής σκίασης στη λίστα των ενεργειακά-ισχυρών τεχνικών για τον σχεδιασμό κτιριακών κελυφών. Η Επιτροπή προσδοκά ότι η «αναδιατύπωση» θα συμβάλει στην ελαχιστοποίηση της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ κατά ποσοστό 5 έως 6%. Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, το όριο των 1000μ², που αφορά τις ανακαινίσεις κτιρίων, καταργείται εντελώς.
Απρίλιος 2009: • το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας λάβει εκατοντάδες τροπολογίες, όσον αφορά το κείμενο της αναθεωρημένης ΟΕΑΚ, πολλές εκ των οποίων ενισχύουν το πεδίο δράσης της και ορίζουν αυστηρότερα τα προβλεπόμενα χρονικά όρια για την υλοποίησή της, υιοθετεί το τροποποιημένο κείμενο με συντριπτική, μάλιστα, πλειοψηφία. Κατά παράδοξο τρόπο, μία ολοκαίνουργια τροπολογία απαιτεί όλα τα νεόδμητα κτίρια, που θα κατασκευάζονται από το έτος 2019 κι εξής, να έχουν μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Το επόμενο βήμα προϋποθέτει την έγκριση του εν λόγω κειμένου από το Συμβούλιο Υπουργών, προτού η τροποποιημένη πρόταση Οδηγίας γίνει νομοθεσία.
Ιούλιος 2009: • τα ειδικά ενημερωτικά δελτία αναφέρουν ότι «η λίστα με τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς που διατυπώνονται εκ μέρους των αντιπροσωπειών των κρατών μελών, όσον αφορά την αναδιατύπωση της ΟΕΑΚ, αυξάνεται ολοένα και περισσότερο» και ότι ένας μεγάλος αριθμός μάλιστα, εξ αυτών, διαφωνεί με τις εγκεκριμένες από το Κοινοβούλιο τροπολογίες του περασμένου Απριλίου, πολλές από τις οποίες χαρακτηρίζονται ως «υπερβολικά φιλόδοξες έως ακόμα και ανεδαφικές». Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο της 8ης Ιουλίου του «Euractiv», του κόμβου, δηλαδή, πληροφόρησης για ευρωπαϊκά ζητήματα, «γρήγορη πρόοδος δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα». Η άρση του υφισταμένου κατωτάτου ορίου των 1000μ² συνιστά ένα μόνο από τα εμπόδια, που πρέπει να προσπελαστούν: ορισμένες χώρες μέλη θα επιθυμούσαν είτε να μειωθεί είτε σταδιακά να καταργηθεί, όχι όμως άμεσα. Με άλλα λόγια: οι αποφάσεις του Κοινοβουλίου γίνονται αντικείμενο έντονης επίκρισης, αλλά και επαναδιαπραγμάτευσης από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ.
Το κύρος της Ευρώπης διακυβεύεται
Η Σουηδική Προεδρία της ΕΕ, παρά ταύτα, εργάζεται πολύ σκληρά προς την επίτευξη συμβιβαστικής συμφωνίας, πριν από την επικείμενη έναρξη των εργασιών της Συνάντησης του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας, που θα πραγματοποιηθεί στις 7 Δεκεμβρίου. Σημειώνουμε δε, ότι την ίδια ημέρα αναμένεται να συγκληθεί και η 15η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μελών των Ηνωμένων Εθνών (γνωστής ως COP15) για την Κλιματική Αλλαγή, στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Μια ενδεχόμενη παραδοχή, εκείνη την ημέρα, από πλευράς Ευρώπης, ότι διστάζει να δεσμευθεί, όσον αφορά την εφαρμογή των δικών της νόμων, που έγιναν πιο φιλόδοξοι από τους κοινοβουλευτικούς και υιοθετήθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία, θα ήταν πραγματικά ένα μεγάλο πλήγμα για το γόητρό της. Η Ευρώπη αρέσκεται να προβάλλεται ως η ηγέτιδα δύναμη στη μάχη αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής, αλλά και ως ο ρυθμιστής των διεθνών περιβαλλοντικών συνεργασιών. Όπως επισημαίνεται, άλλωστε, στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, europa.eu: «Η ΕΕ σκοπεύει να ηγηθεί μίας νέας βιομηχανικής επανάστασης, καθώς, επίσης και να δημιουργήσει μία οικονομία υψηλής ενεργειακής αποδοτικότητας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίων του άνθρακα». Δεδομένου, επιπλέον, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ήδη την κύρια πηγή περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ας αποδείξει λοιπόν, ότι πέρα από το όνομα, διαθέτει και τη χάρη!
Με την ηλιακή σκίαση, όμως, τι γίνεται;
H Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/91/EK αφορά, ως γνωστό, την ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων. Οι επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα πρέπει να επικεντρωθούν πρωτίστως στο κτιριακό κέλυφος: και τούτο διότι μέσω αυτού, ακριβώς, ρυθμίζονται οι συναλλαγές θερμικής ενέργειας, οι απώλειες ή τα κέρδη. Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται ένα τυπικό θερμογράφημα (πηγή: www.lbnl.gov) στο οποίο εμφανίζονται ξεκάθαρα οι θερμικές απώλειες δια μέσου των παραθύρων. Η ανησυχία, ωστόσο, αναφορικά με το ζήτημα της θερινής θερμικής άνεσης, το οποίο αποτελεί πλέον κοινό προβληματισμό των κυβερνήσεων της ΕΕ, εστιάζεται στα θερμικά κέρδη. Η υπερβολική είσοδος ηλιακής ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών συνεπάγεται με υπερθέρμανση των εσωτερικών χώρων, γεγονός το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται. Από την άλλη μεριά βέβαια, η δωρεάν παρεχόμενη ενέργεια του ήλιου είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη κατά τη διάρκεια της περιόδου θέρμανσης. Η μόνη εφικτή λύση είναι να εξοπλιστούν τα παράθυρα με ένα δυναμικό σύστημα ηλιακής σκίασης, και μάλιστα αυτοματοποιημένο για την επίτευξη βέλτιστων αποτελεσμάτων. Το αναδιατυπωμένο κείμενο της Οδηγίας 2002/91/ΕΚ, που προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς το Κοινοβούλιο, φαίνεται να αναγνωρίζει το γεγονός αυτό. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά (Αιτιολογική σκέψη 9): «Οι ενεργειακές επιδόσεις των κτιρίων θα πρέπει να υπολογίζονται βάσει μεθοδολογίας, που μπορεί να διαφοροποιείται σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, και η οποία θα περιλαμβάνει, εκτός από θερμικά χαρακτηριστικά και άλλους παράγοντες που διαδραματίζουν ολοένα και περισσότερο σημαντικό ρόλο, όπως παραδείγματος χάριν, οι εγκαταστάσεις θέρμανσης/κλιματισμού, η εφαρμογή-χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα στοιχεία παθητικής θέρμανσης και ψύξης, η σκίαση, η ποιότητα του αέρα εσωτερικών χώρων, ο επαρκής φυσικός φωτισμός και ο κτιριακός σχεδιασμός. Η μεθοδολογία υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης δεν πρέπει να στηρίζεται μόνο στην εποχή κατά την οποία απαιτείται θέρμανση, αλλά πρέπει επιπλέον να καλύπτει τις ετήσιες ενεργειακές επιδόσεις του κτιρίου». (η χρήση πλάγιων χαρακτήρων, χάριν έμφασης). Και ναι, πράγματι, ο παράγοντας σκίασης λαμβάνεται υπόψη στο κείμενο της τροποποιημένης πρότασης και δεν βλέπω τον λόγο, γιατί να απαλειφθεί από το τελικό σχέδιο της αναθεωρημένης Οδηγίας, όταν πλέον το Συμβούλιο των Υπουργών υιοθετήσει μία συμβιβαστική εκδοχή, καλώς εχόντων των πραγμάτων, τον προσεχή Δεκέμβριο. Το γεγονός αυτό, μαζί με το κολοσσιαίο δυναμικό της αγοράς των ανακαινίσεων (υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι το όριο των 1000μ² θα μειωθεί σημαντικά ή ακόμα και καταργηθεί τελείως) αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο προς την κατάκτηση νέων αγορών για τις επιχειρήσεις όλων μας. Όμως, για να εξηγούμαστε: ο δρόμος αυτός ούτε εύκολος θα είναι, ούτε και στρωμένος με ροδοπέταλα. Η αξιοπιστία του βασικού μηνύματός μας (καλύτερη θερμική άνεση και εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της μείωσης της χρήσης τεχνολογιών ενεργητικής ψύξης, αλλά και μέσω αξιοποίησης του δωρεάν φυσικού φωτός της ημέρας) πρέπει να υποστηρίζεται από επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία και υπολογισμούς (πόσες κιλοβατώρες εξοικονομούνται και τι είδους ενεργειακή απόσβεση προβλέπεται;), από αναβάθμιση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και από καινούριες ιδέες. Και τούτο, διότι κατά καιρούς πολλά και κρίσιμα είναι τα ερωτήματα που λαμβάνουμε από διάφορους πελάτες, ειδικά μάλιστα σε ό,τι αφορά την εξωτερική ηλιακή σκίαση. Ερωτήματα του τύπου: «Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να αποτρέψει τη συσσώρευση βρωμιάς μετά από χρόνια στην επιφάνεια των περσίδων;» ή και ακόμα: «Γιατί οι ηλεκτροκίνητες τέντες μου ανεβαίνουν ακόμα και με το παραμικρό αεράκι, πράγμα το οποίο μειώνει σημαντικά την απόδοσή τους;» Όλοι μας γνωρίζουμε πως οι περσίδες και τα παραθυρόφυλλα χρήζουν περιοδικής συντήρησης και καθαρισμού, όμως πόσο συχνά γίνεται κάτι τέτοιο στην πράξη έγκαιρα; Οι καινούριες ιδέες και οι μέθοδοι ανάπτυξης σε αυτό τον τομέα, καθώς και η δίχως άλλο κατασκευή νέων προϊόντων, είναι σίγουρο πως θα βοηθήσουν τη βιομηχανία μας να αδράξει τις ευκαιρίες, που τόσο η Ευρωπαϊκή Οδηγία περί Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων, όσο και οι λοιπές περιβαλλοντικές νομοθεσίες έχουν να μας προσφέρουν.
