Το εμπόριο ήταν η μηχανή της Κίνας. Θα σταματήσει τώρα;
Η οικονομική κρίση έχει βοηθήσει ή έχει επηρεάσει αρνητικά την άνοδο της Κίνας; Φέρνει την Κίνα πιο κοντά στις ΗΠΑ; Το ερευνά ένας ειδικός στις σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ, ο Καθηγητής «Jing Men».
Ο 20ος αιώνας ήταν ο αιώνας των Ηνωμένων Πολιτειών. Θα είναι ο 21ος αιώνας, ο αιώνας της Κίνας;
Η Κίνα δυναμώνει. Μετά τη μεταρρυθμιστική της πολιτική, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η οικονομία της Κίνας μεγαλώνει ετησίως σε ποσοστό 9% κατά μέσο όρο. Η Κίνα έχει γίνει παγκοσμίως η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία. Ξεπέρασε τις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ιαπωνίας το 2004, της Ινδίας το 2008, και της Βραζιλίας το 2009. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη πηγή αμερικανικών εισαγωγών, με τις οποίες έχει το 2008 ένα εμπορικό πλεόνασμα 266,3 δισ. δολαρίων. Τον ίδιο χρόνο, η Κίνα κατέστη ο μεγαλύτερος ξένος κάτοχος του χρέους της αμερικανικής κυβέρνησης, ξεπερνώντας την Ιαπωνία.
Η χρηματοοικονομική κρίση έχει ενισχύσει περισσότερο την σπουδαιότητα της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία. Λέγεται ότι έχει αποθέματα περίπου 2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ξένα συναλλάγματα.
Αυτά τα τεράστια αποθεματικά του νομίσματος της Κίνας τη φέρνουν αυτόματα σε οξεία αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου εκεί το έλλειμμα στον προϋπολογισμό πιθανόν να ξεπεράσει φέτος τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Το πακέτο ώθησης της κινεζικής κυβέρνησης, ύψους 586 δισ. δολαρίων, απέδειξε την αποφασιστικότητά της στο να σταματήσει την κρίση. Ο Κινέζος Πρωθυπουργός «Wen» είπε στις αρχές του 2009 ότι η Κίνα θα μπορούσε να παρουσιάσει ένα δεύτερο πακέτο ώθησης, για να τονώσει την οικονομία της, εάν είναι απαραίτητο. Η διάσκεψη G-20 έδειξε ότι η Κίνα αναμένεται να παίξει σπουδαίο ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Η ανάπτυξη της Κίνας είναι ένα θέμα, το οποίο είναι δύσκολο – και επικίνδυνο – να αγνοηθεί.
Οι Κινέζοι ηγέτες δεν προσπαθούν μόνο να βρουν λύσεις στα προβλήματα που έχουν συμβεί, αλλά ενδιαφέρονται επίσης, να βρουν γιατί συνέβησαν κατά πρώτο λόγο, έτσι ώστε να αποφύγουν στο μέλλον παρόμοια προβλήματα.
Ο «Zhou Xiaochuan», επικεφαλής της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας, αισθάνεται ότι οι αδυναμίες στο διεθνές νομισματικό σύστημα θα μπορούσαν να είχαν αντιμετωπιστεί σε κάποιο βαθμό με τη δημιουργία ενός νέου παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος. Αυτή η καινούρια του ιδέα ανησύχησε τους Αμερικανούς, αλλά την υποδέχθηκαν ήρεμα πολλοί Ευρωπαίοι και Ασιάτες. Αν και σκοπός του «Zhou», δεν είναι να αντικαταστήσει το κυρίαρχο καθεστώς του δολαρίου στο άμεσο μέλλον, παρόλα αυτά μπορεί να προκαλέσει μια επανάσταση στο διεθνές νομισματικό σύστημα.
Μαζί με την αυξανόμενη οικονομική δύναμη της Κίνας, η Κίνα αύξησε επίσης, σταθερά τις στρατιωτικές της δαπάνες, με διψήφια αύξηση ετησίως. Οικοδομεί τη στρατιωτική της δύναμη, παράλληλα με την αυξανόμενη οικονομική της δύναμη και μπορεί να υπερασπιστεί την επικράτειά της στο έδαφος, τον αέρα και τη θάλασσα. Μετά από πολλά έτη, καθώς συζητείται μεταξύ των ηγετών της, η Κίνα θα έχει πιθανώς στα επόμενα χρόνια το πρώτο αεροπλανοφόρο της.
Ως επακόλουθο της στρατιωτικής της ενδυνάμωσης, η Κίνα έχει κρατήσει σιγά-σιγά επιθετική στάση και έχει γίνει πιο δραστήρια. Για πρώτη φορά από την Δυναστεία των Μινγκ, η Κίνα στέλνει πλοία της για να προστατεύσει τα σκάφη της, όταν δύο από τα αντιτορπιλικά της και ένα πλοίο ανεφοδιασμού στάλθηκαν σε μια περιοχή ανοικτά των ακτών της Σομαλίας. Επίσης, η Κίνα έχει πραγματοποιήσει πολλές στρατιωτικές ασκήσεις με άλλα μέλη του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης.
Από τις αρχές του 2009 και μετά, υπήρξαν διάφορες αναφορές ότι κινεζικά πλοία παρενόχλησαν φερόμενα αμερικανικά κατασκοπευτικά πλοία στη Νότιο Θάλασσα της Κίνας. Τον Ιούνιο, ένα κινεζικό υποβρύχιο «τυχαία» συγκρούστηκε με μια υποθαλάσσια συστοιχία «σόναρ», που τη ρυμουλκούσε ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό, που ευρισκόταν στη Νότιο Θάλασσα της Κίνας, για να συμμετάσχει σε μια κοινή στρατιωτική άσκηση με τα μέλη της ASEAN.
Κάποιοι άνθρωποι αποφάνθηκαν ότι φθίνει ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια οικονομία και η θέση τους ως παγκοσμίου ηγέτη αντικαθίσταται από την Κίνα. Η οικονομική κρίση φαίνεται να δίνει στην Κίνα μια χρυσή ευκαιρία, για να ενισχύσει την άποψη αυτή.
Πιο πρόσφατα, τα κράτη BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) πραγματοποίησαν την πρώτη τους συνεδρίαση σε διάσκεψη κορυφής. Βλέποντας την διεθνή κρίση ως μια ευκαιρία για ν’ αναπροσαρμοστεί η διεθνής οικονομική και πολιτική τάξη, τα τέσσερα κράτη εξέφρασαν την φιλοδοξία τους και την προθυμία τους να συμμετάσχουν πιο ενεργά στις διεθνείς υποθέσεις. Αναμφίβολα, η Κίνα είναι η πλέον ισχυρή μεταξύ των τεσσάρων, αλλά η οργάνωση της BRIC μπορεί να είναι μια καλή πλατφόρμα για να διαπραγματευτεί η Κίνα με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη πάνω σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, παγκόσμιας υπερθέρμανσης και παγκόσμιας ειρήνης και σταθερότητας.
Όμως, ενώ είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι υπάρχει μια μακροπρόθεσμη βλέψη να κυριαρχήσει η Κίνα στο παγκόσμιο προσκήνιο, η παρούσα χρηματοοικονομική κρίση δεν θα διευκολύνει δραματικά την άνοδο της Κίνας και τη μείωση των συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η ύψιστη προτεραιότητα της Κίνας είναι η δική της οικονομική ανάπτυξη, όπως επίσης και η περιφερειακή σταθερότητα.
Γιατί όχι; Πρώτα από όλα, η χρηματοοικονομική κρίση είναι μια πρόκληση, τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για την Κίνα. Το γεγονός ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος κάτοχος του χρέους των ΗΠΑ, εξυπηρετεί μόνο για να τονίσει ότι οι δύο βρίσκονται στην ίδια βάρκα. Και οι δύο πρέπει να αποδεχθούν αυτή την καίρια αλληλεξάρτηση και να συντονιστούν μεταξύ τους. Και είτε τους αρέσει ή όχι, η Κίνα θα είναι υποχρεωμένη να συνεχίσει να αγοράζει αμερικανικό χρέος.
Αν και νωρίτερα φέτος, ο Κινέζος Πρωθυπουργός «Wen» εξέφρασε την ανησυχία του γύρω από την αξία του αμερικανικού χρέους, γνωρίζοντας ότι εάν η Κίνα σταματήσει να το αγοράζει, η αξία του θα πέσει κατακόρυφα. Η Κίνα χρειάζεται να βοηθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να βοηθηθεί η ίδια. Από την άλλη πλευρά, ενώ η Κίνα ευρίσκεται στην αναζήτηση άλλων νομισμάτων για επένδυση, φαίνεται ότι ούτε τα ευρώ ούτε τα γιεν είναι έτοιμα να λειτουργήσουν ως εναλλακτικές λύσεις.
Επιπλέον, η ανάπτυξη της Κίνας καθορίζεται από τις εξαγωγές. Η δραστική μείωση της ζήτησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ιαπωνία εξαιτίας της χρηματοοικονομικής κρίσης, είχε άμεση επίδραση στο εξωτερικό εμπόριο της Κίνας – μειώθηκε κατά 25,9 % τον Μάιο του 2009, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του περασμένου έτους. Χρεοκόπησαν πολλές εξαγωγικές επιχειρήσεις και πάνω από 20 εκατομμύρια εργάτες έχουν μείνει χωρίς εργασία.
Η χρηματοοικονομική κρίση δημιουργεί διάφορα θέματα προς συζήτηση στην κινεζική κυβέρνηση, όπως: πώς να τονωθεί αποτελεσματικά η εσωτερική κατανάλωση; Πώς να δημιουργηθούν εργασίες για τους απολυμένους εργάτες; Πώς να διατηρηθεί βιώσιμη ανάπτυξη; Το Πεκίνο αντιμετωπίζει τεράστια πίεση, για να διατηρήσει ρυθμό ανάπτυξης 8% του ΑΕΠ, επειδή, εάν αποτύχει σε αυτόν τον στόχο, θα υπάρξουν τεράστια κοινωνικά προβλήματα. Ακόμη και εάν λυθούν βραχυπρόθεσμα τα προβλήματα, το ζήτημα της βιώσιμης ανάπτυξης θα παραμείνει ως μια μακροπρόθεσμη πρόκληση για την κινεζική κυβέρνηση.
Η Κίνα θα πρέπει να αντιμετωπίσει την βραδυπορούσα πολιτική και κοινωνική μεταρρύθμιση, προκειμένου να οικοδομήσει ένα συνεκτικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, που θα προσφέρει στους ανθρώπους της απαραίτητη κοινωνική ασφάλεια. Μόνο με την απομάκρυνση των ανησυχιών των Κινέζων πολιτών γύρω από την εκπαίδευση, την ιατρική ασφάλιση και τις συντάξεις, μπορεί να τονωθεί αποτελεσματικά η εσωτερική κατανάλωση. Αλλά αυτό δεν θα γίνει, βέβαια, μέσα σε μια νύχτα.
Τελευταίο και σημαντικότερο, η Κίνα δεν έχει ούτε τη φιλοδοξία, αλλά ούτε και τη δυνατότητα να προκαλέσει την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Συγκρίνοντάς την με την υπερδύναμη των ΗΠΑ, η Κίνα είναι μόνο μια περιφερειακή δύναμη. Τόσο το κόστος, όσο και το ρίσκο είναι πολύ ψηλά, για να δεσμευτεί το Πεκίνο σε τόσα πολλά διεθνή θέματα, όπως οι ΗΠΑ, από το Ιράκ έως το Αφγανιστάν και από το Ιράν έως τη Βόρειο Κορέα.
Εάν γίνει σωστή διαχείριση, τόσο η σκληρή ισχύς, όσο και η μαλακή ισχύς της Κίνας θα αναπτυχθεί περαιτέρω μετά από την χρηματοοικονομική κρίση – όμως οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να είναι ακόμη ασύγκριτες.
Περισσότερη ισχύς στον κόσμο σημαίνει και περισσότερη ευθύνη. Όμως, η Κίνα δεν είναι ακόμη έτοιμη να αναλάβει τόσο μεγάλη διεθνή ευθύνη. Η ύψιστη προτεραιότητα της Κίνας είναι η δική της οικονομική ανάπτυξη, όπως επίσης και η περιφερειακή της σταθερότητα. Παρά το γεγονός ότι η Κίνα ανέρχεται, είναι ανήμπορη να παίξει τον ρόλο που παίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις διεθνείς υποθέσεις.
Στην πραγματικότητα, η οικονομική και πολιτική τάξη που έχει εδραιωθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιούργησε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη της Κίνας. Η Κίνα πήδησε στο άρμα της εξουσίας των ΗΠΑ και ωφελήθηκε τρομακτικά από το διεθνές σύστημα, που διατηρήθηκε από τις ΗΠΑ. Τα οφέλη που κερδίζει το Πεκίνο, θα το ενθαρρύνουν να μείνει κάτω από την ηγεσία της Ουάσιγκτον.
Αυτό το οποίο θα πρέπει να ξεκαθαρίσει η Κίνα στις ΗΠΑ είναι το γεγονός ότι δεν είναι ανταγωνιστές, αλλά εταίροι – τόσο για το δικό τους συμφέρον, όσο και για το συμφέρον του κόσμου, γενικά.
Ο Καθηγητής Δρ. «Jing Men» κατέχει την Έδρα «InBev-Baillet Latour» των Σχέσεων ΕΕ-Κίνας στο Κολλέγιο της Ευρώπης.
Πηγή: http://www.nato.int
