Το όνομά της και μόνο, ξεχειλίζει αρώματα. Αρώματα που σε προκαλούν να ανακαλύψεις το τώρα της, και να αναπολήσεις το χτες. Η πόλη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Πτολεμαίων, η Αλεξάνδρεια των θαυμάτων και της πολιτιστικής και εμπορικής ακμής των ελληνιστικών χρόνων, η Αλεξάνδρεια του Καβάφη, η Αλεξάνδρεια του σήμερα!
Μια τέτοια πόλη, δεν θα μπορούσε παρά να διεκδικεί θέση στη λίστα της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, μιας και ευρήματα που ήρθαν στο φως, και άλλα που εικάζεται ότι κρύβονται στο βυθό της θάλασσας, αποτελούν σπουδαία τεκμήρια σημαντικότατων πολιτιστικών περιόδων.
Πιο συγκεκριμένα, το Ανατολικό λιμάνι είναι μία ανεξάντλητη πηγή ευρημάτων. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της UNESCO, πρόσφατες έρευνες έφεραν στο φως έναν τεράστιο υποθαλάσσιο αρχαιολογικό χώρο, σε μία έκταση 25.000 m². Πρόκειται ουσιαστικά για μία περιοχή που ορίζεται από την τοποθεσία που βρισκόταν ο Φάρος, και εκτείνεται μέχρι το ακρωτήρι στο οποίο είχαν κτιστεί τα παλάτια των Πτολεμαίων. Εκεί βρισκόταν κι η περίφημη Αρχαία Βιβλιοθήκη.
Το πλούσιο υλικό που έχει μέχρι στιγμής αποκαλυφθεί, δεν ήταν πάντοτε κάτω από το νερό. Ένα μέρος της ακτής έχει βυθιστεί με την πάροδο του χρόνου, καθώς η περιοχή είναι σεισμογενής, και κάθε χρόνο η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει γύρω στα 2,5 χιλιοστά. Μάλιστα, τα ευρήματα είναι συνήθως σε βάθος έξι με οκτώ μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Συνοπτικά θα λέγαμε ότι έχουν ανακαλυφθεί κατάλοιπα του λιμανιού της Αρχαίας Ελληνικής πόλης, και βέβαια πλήθος ρωμαϊκών και ελληνικών ευρημάτων, μεταξύ των οποίων, πέντε επιβλητικά αγάλματα ύψους, ακόμα και 12 μέτρων, από την περίοδο της κυριαρχίας των Πτολεμαίων (δυο εκ των οποίων ανασύρθηκαν απ’ το βυθό), και 25 σφίγγες, από τις οποίες διασώθηκαν οι είκοσι. Ακόμα γίνεται αναφορά σε αρκετά ναυάγια ελληνικών και ρωμαϊκών πλοίων – από τον 3ο αι. π.Χ. μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ. – ενώ εικάζεται ότι μια εκτεταμένη έρευνα στο βυθό, μπορεί να φέρει στο φως ακόμα και τμήματα του περίφημου Φάρου της Αλεξάνδρειας. Τέλος, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση του National Geographic, βρέθηκαν κατάλοιπα, που χρονολογούνται 700 χρόνια πριν από την ίδρυση της Αλεξάνδρειας του Μ. Αλεξάνδρου, και τα οποία μαρτυρούν την ύπαρξη μιας άλλης πόλης στην περιοχή.
ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Αυτή η πόλη που κάποτε ήταν η γέφυρα Ανατολής και Δύσης, άρχισε να παρακμάζει όταν βρέθηκαν νέοι δρόμοι προς την Ανατολή. Σήμερα ο Φάρος της Αλεξάνδρειας (ένα από επτά θαύματα του κόσμου) έχει καταστραφεί. Το ίδιο και τα παλάτια που έχτισαν οι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η αρχαία βιβλιοθήκη έχει αντικατασταθεί από τη νέα, κι η Αλεξάνδρεια, αν και δεν είναι πια πρωτεύουσα της Αιγύπτου, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα κυριότερα λιμάνια της Μεσογείου, κι ένα από τα σημαντικότερα βιομηχανικά και εμπορικά κέντρα της πατρίδας των Φαραώ.
Από την άλλη, η σύγχρονη εκδοχή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας είναι κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας βιβλιοθήκης, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Καταλαμβάνει συνολική έκταση 40.000 τμ., έχει 13 ορόφους, και στεγάζει οκτώ εκατομμύρια τόμους. Η αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, αστείρευτη πηγή γνώσης, είχε δημιουργηθεί από τον Δημήτριο τον Φαληρέα, μαθητή του Αριστοτέλη, ενώ η καταστροφή της αποδίδεται από κάποιους ιστορικούς, στον Ιούλιο Καίσαρα, και από κάποιους άλλους, στον χαλίφη Ομάρ, καθώς όπως λένε, έδωσε τους 500.000 πάπυρους της βιβλιοθήκης, για τη θέρμανση των λουτρών!
Η ΠΡΟΤΑΣΗ SOM
Η ανάδειξη ιστορικού και πολιτιστικού μεγαλείου της Αλεξάνδρειας, είναι ένας από τους βασικότερους στόχους της πρότασης του αρχιτεκτονικού γραφείου SOM (Skidmore, Owings και Merrill LLP), η οποία ολοκληρώθηκε το 2006, αλλά πρόσφατα ήρθε ξανά στην αρχιτεκτονική επικαιρότητα, καθώς προτάθηκε για υποψηφιότητα στην κατηγορία «Βραβείο Αστικού Σχεδιασμού (άκτιστο)» του World Architecture News (WAN AWARDS 2009 ). Επίσης, έχει βραβευθεί δύο φορές – το 2008 με τα βραβεία Αμερικάνικης Αρχιτεκτονικής και Διεθνούς Αρχιτεκτονικής του Chicago Atheanaum, στο Μουσείο Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού.
Το masterplan του SOM, στοχεύει στην αναβάθμιση της περιοχής και στον επαναπροσδιορισμό της πόλης, ως ένα νέο πολιτιστικό κέντρο της Μεσογείου και του κόσμου! Οι ίδιοι επισημαίνουν στην επίσημη ιστοσελίδα τους, ότι ο σχεδιασμός έγινε με γνώμονα την αναγέννηση του ιστορικού ανατολικού λιμένα – τόσο στη θάλασσα, όσο και στην παράκτια περιοχή – αλλά και την ενδυνάμωση του τουρισμού. Η προσβασιμότητα των πεζών, η βελτίωση των μετακινήσεων στους δημόσιους χώρους, καθώς επίσης κι η ενοποίηση των ιστορικών τοποθεσιών, αποτέλεσαν τις βασικές τους αρχές.
Ο σχεδιασμός αποσκοπεί στη δημιουργία ενός λιμανιού το οποίο θα αποτελέσει το συνδετικό κρίκο της πόλης, με τα ευρήματα και την ιστορία της. Στη μελέτη περιλαμβάνονται, η αναβάθμιση της παράκτιας ζώνης, η δημιουργία νέων χώρων στάθμευσης, η γραμμή τραμ, μια προβλήτα που θα επιπλέει, και θαλάσσια ταξί!
Τέλος, τα ευρήματα θα προστατεύονται από έναν ολοκαίνουργιο κυματοθραύστη, ενώ μια τεράστια ηλιακή γεννήτρια θα φωτίζει την περιοχή και το όριο στεριάς και θάλασσας.
ΤΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Στο παρελθόν είχε – επίσης – γίνει πρόταση για τη δημιουργία ενός νέου υποβρύχιου μουσείου στην ίδια περιοχή, όπου μέσα σ’ ένα τούνελ κάτω από το νερό, ο επισκέπτης θα είχε τη δυνατότητα να βλέπει τα εκθέματα μέσα στο βυθό.
Φαίνεται ότι η νέα Βιβλιοθήκη, σε συνδυασμό με τον αρχαιολογικό πλούτο που αποκαλύπτεται μέρα με τη μέρα, έχουν δώσει ένα ισχυρό κίνητρο, για κατάθεση προτάσεων προς ανάδειξη και αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής του ανατολικού λιμανιού.
Ήδη ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών συγκρότησε επιστημονική επιτροπή, ώστε να εκπονήσει τη μελέτη κατασκευής του πρωτότυπου αρχιτεκτονήματος, σε συνεργασία και με την αιγυπτιακή κυβέρνηση.
Σύμφωνα με όσα επισημαίνει ο Jacques Rougerie, ο επικεφαλής αρχιτέκτονας της επιστημονικής ομάδας, παρά το γεγονός ότι το εγχείρημα θα έχει εξαιρετικά υψηλό κόστος, ωστόσο τέτοιου είδους επένδυση, αναμένεται να αποσβέσει γρήγορα το αρχικό της κεφάλαιό, αφού θα αποτελέσει πόλο έλξης τουριστών, απ’ όλο τον κόσμο.
Το τούνελ από γυαλί θα ενώνει τα εκθέματα με την περιοχή της νέας Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, εκεί που βρίσκεται βυθισμένο και το παλάτι της Κλεοπάτρας. Με αυτό τον τρόπο οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν υποβρύχιους περιπάτους, και να θαυμάζουν τους βυθισμένους θησαυρούς στο υγρό τους περιβάλλον.
Η ΚΟΙΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Η Αλεξάνδρεια ανέκαθεν ήταν εστία συγκέντρωσης ανθρώπων του πνεύματος και της διανόησης. Ανάμεσά τους, ο Μιχαήλ Τοσίτσας, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, ο Στέφανος Ζιζίνιας, ο Γεώργιος Αβέρωφ, αλλά και ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Η πόλη φιλοξένησε και ενέπνευσε επίσης τον πατέρα του φουτουρισμού, Φιλίππο Μαρινέτι, τον Λώρενς Ντάρρελ και τον Ε.Μ. Φόρστερ.
Σημειώνεται πως στη σύγχρονη εποχή, αν και μουσουλμανικό κράτος, η στενή επαφή της Αιγύπτου με τη Δύση, οδήγησε σε κάποιες σταδιακές μεταρρυθμίσεις, όπως το δικαίωμα ψήφου και διαζυγίου στις γυναίκες.
Ωστόσο, κάποιες σκληρές για το γυναικείο φύλο επιταγές του Κορανίου, ισχύουν ακόμη στην πράξη, καθώς οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να μπαίνουν στη θάλασσα χωρίς ρούχο, ενώ για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό χρειάζονται την γραπτή έγκριση του συζύγου τους.
O σύγχρονος επισκέπτης, εκτός απ’ τα μνημεία, συναντά παντού το ελληνικό στοιχείο. Στο δρόμο προς τη Βιβλιοθήκη βρίσκεται η τουρκική συνοικία με το περίφημο παζάρι της. Εκεί μπορεί κανείς να διαλέξει ανάμεσα σε χειροποίητα χαλιά, περίφημες αντίκες, μουσικά όργανα, κομμάτια λαϊκής τέχνης, και φυσικά… υπέροχα μπαχαρικά, στο άρωμα των οποίων αναβλύζει όλη η ιστορία και το μεγαλείο της Ανατολής!
