Στον τομέα της κτηματαγοράς στην Κύπρο, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο κτηματομεσίτης, του οποίου οι υπηρεσίες είναι απαραίτητες για την επίτευξη πώλησης ή ενοικίασης ακίνητης περιουσίας, αφού θεωρείται ως ο επαγγελματίας που γνωρίζει την αγορά και τις τιμές, το είδος των ακινήτων που διατίθενται προς πώληση, τα στοιχεία που σχετίζονται με τη φυσική κατάσταση του ακινήτου, τα εμπράγματα βάρη που το βαρύνουν, καθώς και τους οποιουσδήποτε περιορισμούς έχουν επιβληθεί στο ακίνητο και που επηρεάζουν την τιμή του.
Η ανάθεση της πώλησης μπορεί να γίνει προς αυτόν, είτε με προφορική, είτε με γραπτή συμφωνία. Στη δεύτερη περίπτωση καθορίζονται οι όροι της εντολής του, η χρονική περίοδος της διαμεσολάβησης, η τιμή πώλησης και η προμήθεια αυτού. Ένας κτηματομεσίτης δικαιούται να συμφωνήσει γραπτώς το ύψος της προμήθειάς του. Στην περίπτωση όπου η ανάθεση γίνεται προφορικά, δικαιούται 3%, ενώ όταν διορίζεται γραπτώς αλλά δεν καθορίζεται το ύψος της προμήθειας, δικαιούται από 3 – 5%.
Σε περίπτωση που δεν επιτυγχάνεται κτηματική συναλλαγή, χωρίς ευθύνη του κτηματομεσίτη, τότε ο τελευταίος δικαιούται, σύμφωνα με το νόμο, κάποιας λογικής αμοιβής, λαμβανομένων υπόψη, του χρόνου που έχει αναλωθεί, και της δαπάνης αυτού. Όταν όμως ο πωλητής, ενώ χρησιμοποίησε τις υπηρεσίες κτηματομεσίτη ο οποίος διαφήμισε και προώθησε την πώληση του ακινήτου, προχώρησε κρυφά στην πώληση σε αγοραστή που σύστησε ο κτηματομεσίτης, για να αποφύγει την πληρωμή της προμήθειας, τότε δημιουργείται θέμα. Το ίδιο συμβαίνει και όταν επιτυγχάνεται πώληση ακινήτου, το οποίο έχει ανατεθεί σε περισσότερους από έναν, κτηματομεσίτες. Εδώ το ερώτημα που τίθεται είναι: Ποιος δικαιούται την προμήθεια; Η απάντηση -βέβαια- εξαρτάται από τα γεγονότα της κάθε περίπτωσης, και από το εάν υπήρξε συμφωνία βάσει της οποίας δόθηκε εντολή για εξεύρεση αγοραστή.
Το άρθρο 19(2) του περί Κτηματομεσιτών Νόμου 273(1)/2004, σύμφωνα με το δικαστή Θ. Θωμά σε απόφαση που εξέδωσε στο Ε.Δ.Λ/κας, αγ. 1348/05, ημερ. 5.3.09, προνοεί ότι σε οποιαδήποτε κτηματική συναλλαγή υπάρχει μεσολάβηση εγγεγραμμένου και αδειούχου κτηματομεσίτη, και η συναλλαγή επιτυγχάνεται με τη μεσολάβησή του, αυτός δικαιούται να αξιώσει την καθορισμένη προμήθεια, η οποία είναι απαιτητή και πληρωτέα με την επίτευξη της κτηματικής συναλλαγής, εκτός εάν έχει συμφωνηθεί διαφορετικά. Κτηματική συναλλαγή σημαίνει κάθε συναλλαγή για τη σύναψη συμφωνίας για πώληση, αγορά, ανταλλαγή ή μίσθωση ακινήτου. Όπως αναφέρει, η επί του θέματος νομολογία, για να θεμελιωθεί αξίωση προμήθειας, θα πρέπει να αποδειχθεί από τον κτηματομεσίτη, ότι η πράξη για την οποία αξιώνεται αυτή η προμήθεια, ήταν το άμεσο αποτέλεσμα της μεσολάβησής του. Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της μεσολάβησης και της πώλησης πρέπει να είναι άμεσος και καθοριστικός.
Κάθε πρόσωπο που επιθυμεί το διορισμό κτηματομεσίτη, οφείλει να συμφωνήσει γραπτώς τους όρους εντολής του, και ειδικότερα τη χρονική διάρκεια του διορισμού, το ύψος της προμήθειας και πότε αυτή είναι πληρωτέα. Καλύτερο είναι επίσης, να αποφεύγεται ο διορισμός περισσοτέρων του ενός κτηματομεσιτών, ώστε να αποκλείεται η πιθανότητα ύπαρξης διαφοράς. Το πρόσωπο αυτό θα πρέπει να συμφωνήσει με τον κτηματομεσίτη, ότι σε περίπτωση που ο χρόνος παρέλθει άπρακτος, τότε ο εντολοδόχος του δεν θα δικαιούται προμήθειας, ακόμη και αν αργότερα η πώληση του ακινήτου πραγματοποιηθεί σε ενδιαφερόμενο αγοραστή, που άμεσα ή έμμεσα σύστησε ο κτηματομεσίτης. Επιπρόσθετα, το ενδιαφερόμενο πρόσωπο θα πρέπει να διαβάζει προσεκτικά τους όρους του συμφωνητικού εγγράφου που θα υπογράψει, διότι σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει ρήτρα αυτόματης ανανέωσης της εντολής, ή αποκλειστικότητας του κτηματομεσίτη.
Για να μην βρεθεί -λοιπόν- κάποιος υπόχρεος να πληρώσει διπλή κτηματομεσιτεία, ή να αντιμετωπίσει απαίτηση για πληρωμή προμήθειας, τη στιγμή που την πώληση πέτυχε ο ίδιος, προτιμότερο είναι να συμφωνήσει από την αρχή την ανάθεση της πώλησης σε κτηματομεσίτη με καθαρούς και κατανοητούς όρους εντολής.
