Η αρμοδιότητα για την έκδοση διατάγματος έξωσης ενοικιαστή από κατάστημα ανήκει στο Δικαστήριο Ελέγχου Ενοικιάσεων όταν το υποστατικό υπάγεται στο ενοικιοστάσιο και η ενοικίαση έχει καταστεί θέσμια. Οι γενικές προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά ώστε το δικαστήριο να προχωρήσει στην εξέταση της διαφοράς είναι, το μεν ακίνητο να βρίσκεται σε ελεγχόμενη από το ενοικιοστάσιο περιοχή, να συμπληρώθηκε μέχρι την 31.12.1999, να υπάρχει ενοικίαση γραπτή ή άλλη, ή κατοχή του ακινήτου όπου δημιουργείται η σχέση ιδιοκτήτη και ενοικιαστή, ο δε ενοικιαστής να είναι θέσμιος.
«Θέσμιος ενοικιαστής» είναι ο ενοικιαστής ακινήτου ο οποίος κατά τη λήξη ή τον τερματισμό της πρώτης ενοικίασης, εξακολουθεί να κατέχει το ακίνητο, και «πρώτη ενοικίαση» σημαίνει την πρώτη ενοικίαση ακινήτου από τον εκάστοτε ενοικιαστή, ενώ η διάρκειά της καθορίζεται από το ενοικιαστήριο έγγραφο ή την προφορική ενοικίαση, ή ελλείψει αυτών, από τον τρόπο πληρωμής.
Για να εκδοθεί διάταγμα ανάκτησης της κατοχής καταστήματος, θα πρέπει αυτό να απαιτείται λογικά προς κατοχή από τον ιδιοκτήτη, τη σύζυγο ή τα τέκνα του, και οποιοσδήποτε από αυτούς να μην μπόρεσε να εξασφαλίσει άλλη ανάλογη και με λογικό ενοίκιο στέγη για την επιχείρησή του – ή για σκοπούς επιχείρησης – και το δικαστήριο να θεωρεί λογική την έκδοση του διατάγματος. Το δικαστήριο δεν θα εκδώσει το διάταγμα αν πεισθεί ότι θα προξενείτο μεγαλύτερη ταλαιπωρία με την έκδοση του διατάγματος παρά με την άρνηση έκδοσής του.
Η Πρόεδρος του Δικαστηρίου Ελέγχου Ενοικιάσεων κα Μ. Σάββα στην απόφαση που εξέδωσε στην αίτηση Ε48/07 του Δικαστηρίου Λάρνακας, ημερ.30.6.2010, αναφέρει ότι η ανάκτηση της κατοχής καταστήματος για ιδία χρήση, καλύπτεται από τις πρόνοιες του άρθρου 11(1)(ζ) του Ν. 23/83 όπως έχει τροποποιηθεί, και η ιδιοκτήτρια βαρύνεται με το βάρος απόδειξης της συνδρομής όλων των προϋποθέσεων, οι οποίες είναι: (α) η ενοικίαση να καλύπτεται από τον περί Ενοικιοστασίου Νόμο, (β) το επίδικο κατάστημα να απαιτείται λογικά, (γ) προς κατοχή από τον ιδιοκτήτη, τη σύζυγο ή τα τέκνα του, (δ) οποιοσδήποτε από αυτούς να μην μπόρεσε να εξασφαλίσει άλλη ανάλογη και με λογικό ενοίκιο στέγη για την επιχείρησή του ή για σκοπούς της επιχείρησής του, (ε) το δικαστήριο να θεωρεί λογική την έκδοση τέτοιου διατάγματος, (στ) και να πεισθεί, αφού λάβει υπόψη όλες τις περιστάσεις, ότι με την έκδοση του διατάγματος θα προξενηθεί μικρότερη ταλαιπωρία, παρά με την άρνηση έκδοσής του και (ζ) ο ιδιοκτήτης να έχει επιδώσει στον ενοικιαστή, γραπτή προειδοποίηση για να εκκενώσει το κατάστημα, τουλάχιστον ένα μήνα προηγουμένως.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, «η επιθυμία ανάκτησης της κατοχής του υποστατικού από την ιδιοκτήτρια, και οι σκέψεις τις οποίες κάνει με το σύζυγο της για τη χρήση του, δεν είναι αρκετή ώστε να ικανοποιήσει την προϋπόθεση που «απαιτείται λογικά». Η οποιαδήποτε ανάγκη για ιδία χρήση δεν είναι το αποτέλεσμα άμεσης ανάγκης δημιουργίας επιχείρησης στο χώρο του επίδικου υποστατικού. Όλες οι αναφορές της ιδιοκτήτριας και του συζύγου της, δηλώνουν καθαρά την επιθυμία για ανάκτηση του υποστατικού γιατί είναι δικό τους και το θέλουν. Η δημιουργία και διεξαγωγή επιχείρησης με τον τρόπο που η ιδιοκτήτρια και ο σύζυγός της εννοούν να δημιουργήσουν, είναι συνάρτηση της ανάκτησης της κατοχής του υποστατικού και μόνο. Δεν θα δημιουργηθεί επιχείρηση, παρά μόνο αν αυτό ανακτηθεί, γεγονός το οποίο και προσθέτει ακόμα ένα λόγο στην άποψή μας ότι, ούτε υποκειμενικά αλλά ούτε και αντικειμενικά είναι γνήσια και λογική η απαίτηση της ιδιοκτήτριας. Η αιτήτρια και ο σύζυγος της δεν κατέβαλαν σοβαρές προσπάθειες για ανεύρεση άλλου ανάλογου υποστατικού, αλλά και δεν ανέθεσαν σε οποιοδήποτε κτηματομεσίτη τη διεξαγωγή έρευνας για το σκοπό αυτό, ούτε και δημοσίευσαν σε εφημερίδες, αγγελία ότι ζητούν τέτοιο υποστατικό για ενοικίαση στην περιοχή. Δεν προέβησαν σε καμιά πραγματική και ουσιαστική διερεύνηση του θέματος, και η όλη έρευνά τους, ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη. Περιορίστηκαν σε ένα απλό κοίταγμα στη γειτονιά και σε μία αναζήτηση υποστατικού με ενοίκιο ίδιο με το ενοίκιο που ενοικιάζεται το δικό τους υποστατικό».
Όπως η νομολογία τονίζει, εάν ο ιδιοκτήτης δεν δώσει μαρτυρία για τις προσπάθειες που κατέβαλε για να βρει άλλη και με εύλογο ενοίκιο στέγη, αυτό είναι ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο για το δικαστήριο να εξετάσει τη λογικότητα έκδοσης του διατάγματος και στη συνέχεια το ζύγισμα της δυσχέρειας.
