Το σπίτι μας! Πώς αυτό συνδέεται με την εικόνα μας, το χαρακτήρα μας, τις επιλογές και τη διάθεσή μας; Συχνά αναφέρεται ότι το σπίτι αντιπροσωπεύει το χαρακτήρα και τη διάθεση του ιδιοκτήτη. Τι, ακριβώς εννοούμε όμως όταν λέμε σπίτι;
Σπίτι είναι ο προσωπικός μας χώρος, ο χώρος που κινούμαστε χωρίς κοινωνικούς και ηθικούς φραγμούς, είναι ένας χώρος οικείος, είναι ο δικός μας χώρος, το καταφύγιό μας! Είναι ο χώρος που μπορούμε να κινηθούμε μέσα σ’ αυτόν, ακόμη και στο σκοτάδι, χωρίς να σκοντάφτουμε πάνω σε πετάσματα και έπιπλα, αφού γνωρίζουμε την ακριβή θέση κάθε αντικειμένου μέσα σ’ αυτό.
Πώς τοποθετούνται όμως τα αντικείμενα στο χώρο; Είναι επιλογή του ενοίκου ή επιλογή του ατόμου που το σχεδιάζει; Συχνά ο αρχιτέκτονας διαμορφώνει, και τους εσωτερικούς χώρους ενός σπιτιού, από τα διαχωριστικά στοιχεία μέχρι τα έπιπλα. Κατά πόσο όμως παραμένουν τα αντικείμενα αυτά στη θέση που έχει ορίσει ο σχεδιαστής; Ακόμη, όμως κι αν είναι στην ίδια θέση, κατά πόσο έχει αλλάξει η όψη αυτών των αντικειμένων;
Ο Le Corbusier για παράδειγμα, συνήθιζε να ορίζει ο ίδιος, όχι μόνο τη θέση των σταθερών στοιχείων (τοίχοι), αλλά και των κινητών (πετάσματα, έπιπλα, ακόμη και πίνακες ζωγραφικής). Η Villa La Roche του Le Corbusier είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της απόλυτα προσωπικής διαμόρφωσης του αρχιτέκτονα, από το πιο μικρό, μέχρι το πιο μεγάλο στοιχείο. Η συγκεκριμένη – λοιπόν – κατοικία που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας, δεν ανταποκρινόταν τελικά στις ανάγκες και τις διαθέσεις του ιδιοκτήτη (παρά την αρχική πρόθεση), με αποτέλεσμα η Villa La Roche να αποτελέσει ένα παράδειγμα μοντέρνας αρχιτεκτονικής, αλλά ταυτόχρονα και μια κατοικία μη βιώσιμη για τον ιδιοκτήτη του, που τελικά την πούλησε.
Εγκαταλείπουμε όμως τον προσωπικό μας χώρο; Ο ιδιοκτήτης της Villa La Roche μπορεί να το έκανε, αλλά οι περισσότεροι από εμάς, συνηθίζουμε να αλλάζουμε το χώρο μας, παρά να τον εγκαταλείπουμε. Ο αρχιτέκτονας μπορεί να διαμορφώνει ένα χώρο, αλλά, καλώς ή κακώς, ο ιδιοκτήτης (ή ένοικος) είναι εκείνος που θα πει την τελευταία λέξη, σύμφωνα πάντα με την προσωπική του κουλτούρα και τις ιδιαίτερές του ανάγκες. Για παράδειγμα, μπορεί ο αρχιτέκτονας να επιλέξει μια λιτή εσωτερική διαμόρφωση με τα πιο μοντέρνα έπιπλα και την πιο high-tech κουζίνα, αλλά στην πραγματικότητα, ο ένοικος είναι εκείνος που θα δώσει στο χώρο την τελική του εικόνα. Πόσο ριζικά θα αλλάξει η παραπάνω εικόνα όταν η νοικοκυρά τοποθετήσει, για παράδειγμα, τα γνωστά σεμεδάκια πάνω στα μοντέρνα έπιπλα;
Ακόμη δηλαδή κι αν ο αρχιτέκτονας έχει κάνει την πρόταση, τελικά ο χώρος δεν ανήκει στον αρχιτέκτονα, αλλά σε εκείνον που θα κατοικήσει μέσα. Κι είναι λογικό. Ο χώρος πρέπει να ανταποκρίνεται στα «θέλω» αυτού που τον κατοικεί, κι όχι εκείνου που το σχεδιάζει. Άλλωστε ο αρχιτέκτονας – σχεδιαστής μπορεί να γνωρίζει μόνο τον πρώτο ένοικο της κατοικίας που διαμορφώνει, κι όχι κι εκείνους που στο μέλλον μπορεί να κατοικήσουν.
Πώς σχετίζεται όμως η διαμόρφωση του προσωπικού μας χώρου με το χαρακτήρα μας; Αναφέραμε τον προσωπικό μας χώρο ως καταφύγιο. Καταφύγιο από ποιόν; Από τη στιγμή που μπαίνουμε στο σπίτι μας και κλείνουμε την πόρτα, μπορούμε να «αφήσουμε τα μαλλιά μας κάτω» και να είμαστε ο εαυτός μας. Άλλο το πρόσωπο που δείχνουμε στον έξω κόσμο, κι άλλο αυτό που υιοθετούμε στο σπίτι μας. Όπως άλλωστε, άλλο είναι και το πρόσωπο που υιοθετούμε στη δουλειά. Κατά κάποιο τρόπο έχουμε ένα άτομο με δύο, ή και τρεις, διαφορετικές όψεις της ίδιας προσωπικότητας. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο, συνίσταται ο διαχωρισμός του χώρου της κατοικίας από το χώρο εργασίας. Ακριβώς επειδή συμβάλλει στην αποφυγή συγκρούσεων ανάμεσα στις διαφορετικές όψεις της προσωπικότητας του ατόμου.
Στο σπίτι μας είμαστε ο εαυτός μας, στο σπίτι μας φοράμε το αληθινό μας πρόσωπο. Ούτε το κοινωνικό, ούτε το επαγγελματικό. Στο σπίτι μας δείχνουμε τον αληθινό μας εαυτό. Στον έξω κόσμο πρέπει να ακολουθούμε κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές. Δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση, για παράδειγμα, να είμαστε άναρχοι και χαοτικοί. Στον προσωπικό μας χώρο όμως, έχουμε το δικαίωμα και την επιλογή να το κάνουμε.
Μπορεί το σπίτι μας να είναι καλά οργανωμένο, μπορεί όμως και να επικρατεί το απόλυτο χάος. Μπορεί να είμαστε γενικά οργανωτικά άτομα, και το σπίτι μας να είναι πάντα «άψογο», αλλά να υπάρχουν περίοδοι κακής προσωπικής διάθεσης, η οποία εκδηλώνεται με μια γενική αναστάτωση στην τοποθέτηση των αντικειμένων στον προσωπικό μας χώρο, ή και αντίστροφα. Κι αυτό γιατί η διευθέτηση των αντικειμένων μπορεί να μην αντιπροσωπεύει μια μόνιμη κατάσταση, και συνεπώς ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό του εαυτού μας, αλλά μπορεί να είναι μια προσωρινή κατάσταση, δηλωτική της εκάστοτε διάθεσής μας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο τρόπος οργάνωσης, ή μη οργάνωσης, του προσωπικού μας χώρου, εκφράζει τον εαυτό μας, ή τον «εκτός εαυτού» χαρακτήρα μας.
Πώς η εσωστρέφεια ή εξωστρέφεια ενός ατόμου προβάλλεται στο σπίτι του; Κατά πόσο το «κλείσιμο της πόρτας πίσω μας» δηλώνει και τη διαφυγή μας ή όχι από τον έξω κόσμο; Κατά πόσο κοιτάμε την πόλη μέσα από τα παράθυρα του σπιτιού μας; Και – τέλος -κατά πόσο ανοίγουμε αυτά τα παράθυρα; Όταν μπαίνουμε στην κατοικία μας, απομονωνόμαστε, ή συνεχίζουμε να συνδιαλεγόμαστε με τον έξω κόσμο; Ανοίγουμε τα παράθυρα προς τον έξω κόσμο ή όχι; Κι αν τα ανοίγουμε, μήπως κρυβόμαστε τελικά πίσω από τις βαριές κουρτίνες των παραθύρων; Κι αν υιοθετούμε μια τέτοια συμπεριφορά, το κάνουμε επειδή απεχθανόμαστε την πόλη και ό,τι αυτή αντιπροσωπεύει, ή μήπως μ’ αυτό τον τρόπο εκφράζουμε μια εσωτερική ανάγκη απομόνωσης, μια ανάγκη να κρυφτούμε από την πόλη ή εμάς τους ίδιους; Μόνο εμείς ξέρουμε. Ξέρουμε;
Συνειδητά ή όχι, λοιπόν, το σπίτι μας, σαν χώρος, σαν διαμόρφωση αντικειμένων, σαν οργάνωση αντικειμένων και σαν νοητό όριο ή φράγμα προς την πόλη, είναι ο καθρέπτης του αληθινού χαρακτήρα μας, του αληθινού προσώπου μας, της μόνιμης στάσης μας προς τη ζωή και τον έξω κόσμο, ή της προσωρινής , καλής ή κακής διάθεσης που εκάστοτε μας καταβάλλει.
Συχνά λέμε: Δεν μ’ αρέσει το σπίτι μου. Εγώ θα ήθελα το σπίτι μου να είναι… Αποκλείεται να με αντιπροσωπεύει εμένα αυτό το σπίτι. Κι αν δεν μας αρέσει ο χώρος που κατοικούμε, σημαίνει ότι δεν μας αρέσει αυτό που βλέπουμε στον καθρέφτη μας; Σημαίνει ότι δεν αγαπάμε τον εαυτό μας; Μήπως η φράση «Εγώ θα ήθελα το σπίτι μου να είναι…» δηλώνει μια επιθυμία να αλλάξουμε κάτι στον εαυτό μας, ή ίσως μια προσωπική ανασφάλεια και μια άσχημη σχέση με το μέσα μας; Ή μήπως τελικά δεν υπάρχει πιο βαθιά ανθρωπολογική ερμηνεία και το μόνο που πραγματικά θέλουμε, είναι το σπίτι μας να ήταν κάπως αλλιώς;
Βιβλιογραφία: Μαρία Παπαδημητρίου/Αρχιτέκτονας
