Οι χώρες της Ανατολής εκτός από αρώματα, γεύσεις και ενδιαφέροντα μουσικά ακούσματα, έχουν την τύχη να τις ακολουθεί μια τεράστια πολιτιστική ιστορία, πάνω στην οποία έχουν επενδύσει και συνεχίζουν να επενδύουν αμέτρητες γενιές ανθρώπων.

Ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της πολιτιστικής περιουσίας είναι η τέχνη της ύφανσης χαλιών. Τα χειροποίητα χαλιά της Ανατολής είναι ξακουστά ανά τον κόσμο, όχι μόνο για την ποιότητά τους, αλλά και για τη μοναδικότητα των σχεδίων, των χρωμάτων και της τεχνικής, η οποία μεταδίδεται από πατέρα σε υιό και από μητέρα σε κόρη, σαν οικογενειακό μυστικό, το αποτέλεσμα του οποίου πωλείται ακριβά! 

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι τα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής χαλιών στον κόσμο βρίσκονται στην Ανατολή. Η Περσία, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, η Τουρκία, η Ινδία, η Κίνα, το Νεπάλ, ο Καύκασος, φτιάχνουν μοναδικά χαλιά. Ονόματα πόλεων, όπως Tabriz , φυλών π.χ. Belutch, περιοχών π.χ. Herati, ή ακόμη και χωριών, ταυτίζονται με τα ομώνυμα σχέδιά τους.

Ωστόσο, η μυστηριώδης Περσία, σημερινό Ιράν, διατηρεί τα πρωτεία στην τέχνη αυτή, αφού τα περσικά χαλιά θεωρούνται τα καλύτερα στον κόσμο!

Τα περσικά χαλιά μπορεί να είναι μεγάλα, όπως ένα μεγάλα, όπως ένα ARDEBIL, αλλά και πολύ μικρά, όπως είναι τα χαλιά που χρησιμοποιούν οι Μουσουλμάνοι για την προσευχή τους . Αυτά τα ατομικά ή οικογενειακά χαλιά ξεκίνησαν από την Περσία και χρησιμοποιούνται από τους πιστούς του Ισλάμ, πέντε φορές την ημέρα. Άλλωστε, το χαλί στην προσευχή του πιστού έχει σκοπό να τον προστατεύσει από τη βρωμιά κατά τη στιγμή που ακουμπά το κεφάλι του στο έδαφος και κάνει το ναμάζι του. Όλα τα χαλιά της προσευχής έχουν μια καμάρα που η κατεύθυνση της είναι πάντα προς τον ιερό τόπο – σύμφωνα με τους Μουσουλμάνους – της Μέκκας.

Τα σχέδια και τα μεγέθη στα περσικά χαλιά είναι, είτε στρογγυλά και λουλουδάτα, που φτιάχνονται στις πόλεις, είτε γεωμετρικά, που φτιάχνονται στα χωριά. Χρώματα που κυριαρχούν, συνήθως, σ’ ένα περσικό χαλί, είναι το βαθύ μπλε (εθνικό χρώμα της χώρας) και το βυσσινί.

Το σχήμα των χαλιών είναι περισσότερο παραλληλόγραμμο, παρά τετράγωνο.

 

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΣΙΚΟΥ ΧΑΛΙΟΥ

Η τέχνη της ύφανσης χαλιών υπάρχει στην Περσία από την αρχαιότητα, γεγονός που αποδεικνύεται και από ευρήματα, όπως το χαλί Pazyrak (ηλικίας 2.500 ετών), που χρονολογείται από το 500 π.Χ. κατά την περίοδο της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών.

Η τέχνη της κατασκευής χαλιών πέρασε από διάφορα στάδια ακμής και παρακμής κατά τη διάρκεια της ιστορίας του Ιράν. Ανάπτυξη της τέχνης υπήρξε από την προ-ισλαμική περίοδο μέχρι και την εισβολή των Μογγόλων. Ενώ μετά την εισβολή, η ύφανση των διάσημων χαλιών ήταν σε άνθηση, κατά τη διάρκεια της βασιλείας των μογγολικών δυναστειών Timurid και Ilkhanid.

Τον έκτο αιώνα έκαναν αισθητή την εμφάνισή τους, τα χαλιά από μαλλί ή μετάξι. Το χαλί Baharestan (Άνοιξη) του Khosrow, κατασκευάστηκε για την κύρια αίθουσα ακροάσεων του αυτοκρατορικού παλατιού των Σασσανιδών. Είχε μήκος 1,40 μέτρα, πλάτος 27 μέτρα και απεικόνιζε έναν κήπο. Τον 7ο αιώνα μ.Χ. το χαλί Baharestan πέρασε στα χέρια των Αράβων, όπου αφού το έκοψαν σε μικρά κομμάτια, το μοίρασαν μεταξύ των στρατιωτών σαν λάφυρο. Σύμφωνα με ιστορικούς, ο περίφημος θρόνος Taqdis ήταν καλυμμένος με 30 χαλιά που αντιπροσώπευαν τις 30 ημέρες του μήνα, και τέσσερα ακόμα, που αντιπροσώπευαν τις τέσσερεις εποχές του χρόνου.

Η ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Τον 8ο αιώνα μ.Χ. η επαρχία του Azarbaijan συγκαταλεγόταν στα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής χαλιών στο Ιράν. Η επαρχία της Tabarestan, πέραν της καταβολής φόρου, έστελνε κάθε χρόνο, 600 χαλιά στην αυλή των χαλίφηδων στη Βαγδάτη. Κατά την περίοδο εκείνη, κύρια προϊόντα εξαγωγής ήταν τα χαλιά και τα μικρά χαλιά προσευχής. Μεγάλη ζήτηση είχαν επίσης τα χαλιά Khorassan, Sistan και Bukhara, λόγω των σχεδίων τους.

Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Seljuq και των Ilkhanate, η ύφανση χαλιών ήταν ανεπτυγμένη σε τέτοιο σημείο, ώστε μέχρι και ένα τζαμί που χτίστηκε από τον Ghazan Khan στην πόλη Tabriz, στο βορειοδυτικό Ιράν, ήταν καλυμμένο όλο με περσικά χαλιά εξαιρετικής ποιότητας. Εξέτρεφαν μέχρι και πρόβατα, με μοναδικό σκοπό την παραγωγή μαλλιού καλής ποιότητας για την ύφανση των χαλιών – πρακτική που ακολουθείται ακόμη και σήμερα.  

Το παλαιότερο χαλί που σώζεται από την περίοδο της δυναστείας των Safavid (1501-1736), είναι το χαλί Ardabil, που σήμερα εκτίθεται σε μουσείο. Το συγκεκριμένο σχέδιο αντιγράφηκε κατά κόρον σε ποικιλία μεγεθών. Χαλιά με το συγκεκριμένο σχέδιο κοσμούν την πρωθυπουργική οικία στη Βρετανία, ενώ και ο Χίτλερ είχε ένα χαλί Adrabil στο γραφείο του. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία κλασσικών περσικών χαλιών του 16ου και 17ου αιώνα, ενώ υπάρχουν αρκετές περιοχές που μας δίνουν ακόμη και σήμερα, χαλιά με σχέδια αυτής της περιόδου, όπως είναι η Tabriz και Lavar Kerman.

Τα μοτίβα συνήθως περιλαμβάνουν, επαναλαμβανόμενα κλαδιά αμπέλου, αραβουργήματα, ή και κάποια πιο γεωμετρικά κομμάτια – και όχι σχέδια με ανθρώπους ή ζώα. Τα σχέδια με φιγούρες είναι αρκετά συνηθισμένα στην Περσία, αλλά όχι και στη δύση, γι’ αυτό και δεν εξάγονται πολύ.

ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Αν και πλέον είναι ευρέως διαδεδομένα τα χαλιά μηχανής, τα χειροποίητα χαλιά συνεχίζουν να διατηρούν την αίγλη και τη γοητεία τους, λόγω της ποιότητας και της τέχνης που εκπροσωπούν. Το 2007 τα χειροποίητα χαλιά είχαν καταλάβει την πρώτη θέση – στις εξαγωγές του Ιράν που δεν σχετίζονταν με το πετρέλαιο – και την τρίτη θέση στο σύνολο των εξαγωγών. Η ιρανική ταπητουργία απασχολεί σχεδόν πέντε εκατομμύρια εργαζόμενους.

 

ΥΛΙΚΑ  

Το πιο κοινό υλικό που χρησιμοποιείται στην ύφανση των χαλιών, είναι το μαλλί, αν και συχνά χρησιμοποιείται ως βάση, και το βαμβάκι. Η ύπαρξη των μεταξωτών χαλιών χρονολογείται τουλάχιστον από το 16ο αιώνα στη Sabzavar, και το 17ο αιώνα στο Kashan και τη Yezd. Ο αριθμός παραγωγής των μεταξωτών χαλιών είναι μικρότερος των υπολοίπων τύπων χαλιού, λόγω του κόστους του μεταξιού. Εξαιτίας της σπανιότητάς τους και της αξίας τους (που αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου), συνηθίζεται να τα κρεμάνε και στους τοίχους σαν ταπισερί.

 

ΣΧΕΔΙΑ-ΘΕΜΑΤΑ-ΜΟΤΙΒΑ

Η διάταξη των περσικών χαλιών συνήθως περιλαμβάνει ένα σχέδιο με ένα ή περισσότερα θέματα (μοτίβα). Στην κατάταξή των σχεδίων ονομάζουμε τα πρωτότυπα σχέδια «κύριο μοτίβο», και τα παράγωγα σχέδια, «υπό-μοτίβα». Κάποια από τα σχέδια αυτά είναι σχέδια με ιστορικά μνημεία και ισλαμικά κτίρια, μοτίβο Shah Abbassi, σπειροειδή σχέδια, σχέδιο δένδρο, σχέδιο βάζο, σχέδιο Turkoman, σχέδια με κυνήγι, σχέδιο ψάρι, σχέδιο Mehrab, σχέδιο με μοτίβο σε λωρίδες, γεωμετρικά σχέδια, σύνθετα σχέδια κ.α.

 

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Ως σχεδιασμός ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται το πεδίο του χαλιού. Ένα βασικό σχέδιο μπορεί να επικρατήσει σε ολόκληρο το πεδίο του χαλιού, ή μπορεί να παρουσιαστεί ένα μοτίβο με επαναλαμβανόμενες φιγούρες.

 

Η ΔΙΑΤΑΞΗ

Στα περσικά χαλιά χρησιμοποιούνται συνήθως τρεις τύποι σχεδίων: επαναλαμβανόμενο σχέδιο, σχέδιο με κεντρικό μενταγιόν και μονόπλευρο σχέδιο.

 

ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΗ

Η ύφανση των χαλιών είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία, η οποία ανάλογα με την ποιότητα και το μέγεθος του χαλιού, μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες, μέχρι αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Για να ξεκινήσει, συγκεκριμένα, η κατασκευή ενός χαλιού, απαραίτητη, αρχικά, είναι η βάση. Αυτή αποτελείται από ισχυρά στημόνια (παχιά νήματα από βαμβάκι) και υφάδι, τα οποία περνάνε εναλλάξ πάνω και κάτω από τα στημόνια, απ’ άκρη σ’ άκρη του χαλιού. Στην υπόλοιπη κατασκευή (κόμποι) χρησιμοποιείται μαλλί ή μετάξι, ή και τα δύο. Τα στημόνια στο τελείωμα και των δύο πλευρών του χαλιού είναι διπλά ή και τριπλά, ώστε να δημιουργηθεί ένα ισχυρό πλευρικό τελείωμα.

Η ύφανση ξεκινάει περνώντας τα υφάδια ανάμεσα (εναλλάξ πάνω – κάτω) από τα στημόνια, ώστε να διαμορφωθεί η βάση πάνω στην οποία θα δημιουργήσουμε το χαλί. Αρχίζουμε να δημιουργούμε τους κόμπους (οι οποίοι είναι νήματα από βαμμένο μαλλί ή μετάξι) με διαδοχική σειρά παρακείμενη των στημονιών, με σκοπό να δημιουργηθούν τα πολύπλοκα μοτίβα του χαλιού. Καθώς πλέκονται ολοένα και περισσότερες γραμμές κόμπων στο χαλί, οι κόμποι αυτοί αρχίζουν και δημιουργούν το πέλος του χαλιού. Ανάμεσα στις σειρές των κόμπων περνάνε υφάδια για να κρατούν σφιχτοδεμένες και ασφαλείς τις σειρές. Ανάλογα με την  λεπτότητα της ύφανσης, την ποιότητα των υλικών και την πείρα του τεχνίτη που κατασκευάζει ένα χαλί, ο αριθμός των κόμπων ανά τετραγωνικό εκατοστό ποικίλει.

Όταν η πλέξη του χαλιού ολοκληρωθεί, το τελείωμα των στημονιών δημιουργεί τα κρόσσια, τα οποία μπορεί να είναι πλεκτά ή  φουντωτά.

 

ΟΙ ΑΡΓΑΛΕΙΟΙ

 Οριζόντιος

Η διαφορά των αργαλειών έγκειται στα διαφορετικά μεγέθη και τη φιλοσοφία της χρήσης που τα διέπει. Η απλούστερη μορφή αργαλειού, είναι ο οριζόντιος που στερεώνεται στο έδαφος και είναι ιδανικός για τη νομαδική ζωή, καθώς συναρμολογείται και αποσυναρμολογείται εύκολα.

Κάθετος

Ο κάθετος αργαλειός είναι αναμφίβολα οι πιο λειτουργικός. Χρησιμοποιείται κυρίως από τους τεχνίτες στην πόλη, διότι είναι πιο δύσκολος στην αποσυναρμολόγηση και μεταφορά του. Με το συγκεκριμένο τύπο αργαλειού δεν υπάρχει περιορισμός στο μάκρος και το πλάτος του χαλιού που πρόκειται να υφανθεί.

Ο αργαλειός Tabriz

Έχει πάρει το όνομά του από την ομώνυμη πόλη της Περσίας, και χρησιμοποιείται κυρίως στο Βορειοδυτικό Ιράν. Τα στημόνια είναι συνεχή και περνάνε πίσω από τον αργαλειό.

 

ΚΟΜΠΟΙ

Τα είδη των κόμπων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή περσικών χαλιών είναι δύο: Ο συμμετρικός κόμπος (ή τουρκικός Ghiordes) που χρησιμοποιείται κυρίως στην Τουρκία, τον Καύκασο, το ανατολικό Τουρκμενιστάν, καθώς και σε ορισμένες περιοχές του Ιράν, και ο ασύμμετρος περσικός κόμπος (senneh) που χρησιμοποιείται στο Ιράν, την Ινδία, την Τουρκία, το Πακιστάν, την Κίνα και την Αίγυπτο.

 

 

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Έχετε κάτι να πείτε;