Γιώργος Παρούτης, Έλενα Παρούτη, Μαρία Χαραλαμπίδου και Γιώργος Γεωργίου, είναι οι τέσσερεις νέοι άνθρωποι που συνθέτουν το αρχιτεκτονικό γραφείο epitessera architects, το οποίο από το 2002 δραστηριοποιείται με επιτυχία, τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο δημόσιο τομέα.
Εμείς πάντως, συναντώντας και συνομιλώντας με την μία εξ αυτών, Μαρία Χαραλαμπίδου, δεν αργήσαμε να καταλάβουμε πως το έργο και των τεσσάρων, αναμφίβολα έχει «μερίδιο ευθύνης» για τη εκ βάθρων και προς τη σωστή κατεύθυνση, αναθεώρηση της κυπριακής αρχιτεκτονικής έκφρασης των τελευταίων χρόνων…
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ
Θα ήθελα αρχικά να μάθω λίγα πράγματα και για τους τέσσερεις που αποτελείτε το αρχιτεκτονικό γραφείο ΕΠΙΤΕΣΣΕΡΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ… Πώς γνωριστήκατε, πώς προέκυψε η συνεργασία μεταξύ σας;
Με τον Γιώργο Παρούτη γνωριστήκαμε το 1986, φοιτητές, στο πρώτο έτος, στην Πολυτεχνική σχολή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Με την Έλενα Παρούτη γνωριστήκαμε το 1989 και το Γιώργο το 1990, και πάλι στου χώρους του ίδιου Πανεπιστημίου.
Είμαστε απόφοιτοι και οι τέσσερεις του Τμήματος Αρχιτέκτονων του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενός χώρου όπου οι ομαδικές εργασίες προωθούνταν και χαιρετίζονταν από τους καθηγητές μας, κι έτσι σαν φοιτητές, ξεκίνησε η συνεργασία μεταξύ μας – στα πλαίσια των φοιτητικών εργασιών αρχικά και στον επαγγελματικό στίβο στη συνέχεια.
Το 1996 μας βρίσκει να ξεκινούμε σιγά σιγά τα δικά μας αρχιτεκτονικά γραφεία. Το γραφείο με την επωνυμία «ΕΠΙΤΕΣΣΕΡΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ» ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2002 και από τους ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ, αφού μέχρι τότε και από το 1998 συνεργαστήκαμε στα πλαίσια Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών και εξασφάλισαμε αρκετές σημαντικές διακρίσεις.
Το γραφείο μας πέραν των συμμετοχών σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, αναλαμβάνει έργα σε όλους τους τομείς της οικοδομικής βιομηχανίας. Συγκροτήματα διαμερισμάτων, ενιαίες οικιστικές αναπτύξεις, Δημόσια και Ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, Ιδιωτικές κατοικίες κλπ.
ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΞΙΩΣΗ
Πώς θα χαρακτηρίζατε το επαγγελματικό σας ξεκίνημα στην Κύπρο; Ήταν δύσκολα τα πράγματα στην αρχή;
Υπήρξε μια στιγμή που στην Κύπρο, στα τέλη του 20ου αιώνα, εμφανίστηκαν στο προσκήνιο νέοι αρχιτέκτονες, στους οποίους δόθηκαν ευκαιρίες διάκρισης στα πλαίσια διάφορων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Αυτή ήταν και η εποχή του δικού μας ξεκινήματος.
Έχουμε κερδισει τέσσερα δεύτερα βραβεία (για το Λύκειο Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ Δασούπολης, για τα Νέα Περιφερειακά Γραφεία της Α.ΤΗ.Κ στη Λάρνακα, για το Κλειστό Αθλητικό Κέντρο στη Λεμεσό και για τις Κτιριακές Εγκαταστάσεις της πρώτης φάσης της Φοιτητικής Εστίας), τρία τρίτα βραβεία (για το Σπίτι του Δημοσιογράφου, για τις Νέες Κτιριακές Εγκαταστάσεις της Αγγλικής Σχολής και πρόσφατα για τη Νέα Αίθουσα Επιβατών στο Λιμάνι της Λεμεσού), και τρεις επαίνους.
Άρα, αυτό που λένε κάθε αρχή δύσκολη, στη δική μας περίπτωση, ήταν και είναι «κάθε αρχή πρόκληση».
Ποια θεωρείτε ότι ήταν η μεγαλύτερη μέχρι τώρα επιτυχία σας;
Το 2004,η πολυκατοικία Κοκή Δημητρίου στους Αγίους Ομολογητές, στη Λευκωσία, βραβεύτηκε με το Κρατικό βραβείο στην κατηγορία «’Εργο νέου Αρχιτέκτονα». Μεγάλη η ηθική ικανοποίηση, και η αναγνώριση μέσω της βράβευσης, αφού αποτελεί και εφόδιο για τη συνέχεια…
Θα αναφέρω όμως και το 2ο βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το «Παλέ ντε σπορ Λεμεσού» το 2000, που υπήρξε και η αφετηρία στη δημιουργία του «ΕΠΙΤΕΣΣΕΡΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ».
“Άλλωστε, κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, έχει να πει τη δική του «προσωπική ιστορία», και ονειρεύεται το αύριο στο δικό του προσωπικό χώρο. Αυτή την ιστορία πρέπει ο αρχιτέκτονας να μπορέσει να ακούσει, να νιώσει, και στο τέλος να «διηγηθεί.”
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ
Τι είναι εκείνο που θέτετε ως προτεραιότητά σας, κάθε φορά που ξεκινάτε ένα νέο έργο;
Κάθε καινούργιο έργο, είτε αυτό είναι πολυκατοικία, είτε αυτό είναι κατοικία, είτε σχολείο, ή οποιαδήποτε άλλο, είτε ακόμα πάρκο, ή κήπος, αντιμετωπίζεται ως μοναδικό. Κάθε φορά μπροστά μας τοποθετείται λευκό χαρτί. Καμιά προηγούμενη συνταγή δε επαναλαμβάνεται και δεν αντιγράφεται, απλά αποτελεί εμπειρία και γνώση.
Τα έργα δεν αντιμετωπιζονται μόνο ως σύνθεση όγκων που να έχει ενδιαφέρον μόνο εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά επιδιώκεται κάθε φορά η δημιουργία ποιοτικά αναβαθμισμένων χώρων με την ξεχωριστή διαχείριση του φυσικού φωτισμού και του τρόπου που εισχωρεί στο εσωτερικό ενός κτιρίου. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η αρμονία των εξωτερικών και εσωτερικών χώρων, η οποία εντείνεται με την αντιμετώπιση του υπαίθριου χώρου ως μέρος της σύνθεσης.
Γι αυτό, ναι, για κάθε νέο έργο, προτεραιότητά μας είναι η καθαρότητα και η ειλικρίνεια στην αρχιτεκτονική έκφραση, με σεβασμό στο περιβάλλον, στον άνθρωπο και τις ανάγκες του.
Πιστεύετε ότι η Αρχιτεκτονική είναι τελικά ένας τρόπος έκφρασης του δημιουργού της (Αρχιτέκτονα), ή απλά είναι η αποτύπωση των αναγκών εκείνου στον οποίο απευθύνεται κάθε φορά (πελάτης);
Το ιδανικότερο είναι, ναι,στην «προσωπική έκφραση» του δημιουργού να μπορεί να αποτυπώνονται κάθε φορά οι ανάγκες αυτού στον οποίο απευθύνεται. Και στο κάτω κάτω, η αρχιτεκτονική δεν αφορά μόνον εμάς, τους εντός εισαγωγικών ειδικούς, τους αρχιτέκτονες, αλλά αφορά όλους, και ειδικά αυτούς για τους οποίους εφαρμόζεται, τον άνθρωπο, γιατί δεν είναι λογαριθμική πράξη, αλλά μια απλή πρόσθεση αναγκών…
Μια καθαρή, οργανωμένη και άρτια λειτουργικά κάτοψη (και ως συνέπεια χώρος) και η απλή και με καθαρές γραμμές, και γεωμετρίες σύνθεση, δεν μπορεί παρά να ικανοποιήσει τον πελάτη, αλλά και σαν συνέπεια εμάς τους ίδιους.
To βασικότερο στοιχείο στο σχεδιασμό είναι να μπορεί ο αρχιτέκτονας να «ακούσει» και να «νιώσει» και στο τέλος να ικανοποιήσει τις ανάγκες του ανθρώπου/χρήστη – είτε πρόκειται για μια κατοικία, ή για ένα δημόσιο κτίριο – ο οποίος θα βιώνει την καθημερινότητά του στο χώρο. Γι’ αυτό δίνουμε μεγάλη έμφαση, αρχικά στην εξακρίβωση των αναγκών των πελατών μας μέσα από το διάλογο και την κατανόηση (κάτι σαν ψυχογράφημα των χαρακτήρων). Άλλωστε, κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, έχει να πει τη δική του «προσωπική ιστορία», και ονειρεύεται το αύριο στο δικό του προσωπικό χώρο. Αυτή την ιστορία πρέπει ο αρχιτέκτονας να μπορέσει να ακούσει, να νιώσει, και στο τέλος να «διηγηθεί».
Πόση σημασία έχει ο περιβάλλων χώρος ενός έργου για τον Αρχιτέκτονα;
Κάθε έργο είναι πολύ σημαντικό να σχεδιάζεται για να υπάρξει για τον εκάστοτε χώρο, στον οποίο αναφέρεται. Οι περιβαλλοντικές συνιστώσες στην αρχιτεκτονική, εάν λαμβάνονται υπόψη, με σεβασμό πάντα στον άνθρωπο, δεν μπορει παρά να παράξουν έργο εναρμονισμένο στο περιβάλλον, ακόμα και χωρίς να αντιγράφεται το παρελθόν.
Φυσικά περιβαλλοντικά στοιχεία , όπως ο προσανατολισμός, ο φυσικός αερισμός, ο επαρκής φυσικός φωτισμός, και η σωστή χωροθέτηση και ενσωμάτωση με το τοπίο, είναι σημαντικοί παράμετροι στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, αλλά και στην επιτυχία ενός αρχιτεκτονικού έργου. Πολλές φορές ξεχνάμε ότι το έργο ξεκινά να υπάρχει αφού ο αρχιτέκτονας «φύγει», κι είναι τότε που εξακριβώνεται η σχέση του νέου χώρου με τον προϋπάρχοντα (περιβάλλον).
Για τα έργα σας, πόση σημασία έχει η συνεχής αναζήτηση και εφαρμογή νέων τεχνοτροπιών και υλικών σε αυτά;
Οτιδήποτε νέο, ανοίγει νέους ορίζοντες στις αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και πειραματισμούς, ανανεώνοντας την αρχιτεκτονική έκφραση. Γι αυτό, σήμερα, που οι επιλογές μας σε υλικά και τεχνοτροποίες είναι αμέτρητες, μπορούμε να δημιουργήσουμε χωρίς περιορισμούς, να δούμε τα δημιουργήματά μας να πραγματοποιούνται χωρίς εκπτώσεις, με λίγα λόγια, έχουν πια «λυθεί τα χέρια μας». Κι αυτό δεν μπορεί παρά να δώσει ποιότητα και αξία στην αρχιτεκτονική και στην εικόνα ενός τόπου.
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Πόσο εύκολη ή πόσο δύσκολη ήταν η αναγέννηση της αρχιτεκτονικής άποψης που είχε η Κύπρος μέχρι και τα τελευταία χρόνια;
‘Οπως ανάφερα και πιο πάνω, ο θεσμός των ανοικτών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών , και οι ευκαιρίες που δόθηκαν σε νέους αρχιτέκτονες, να «υπογράψουν» δημόσια και επώνυμα πια τα έργα τους, έχει ναι, βοηθήσει στη, δε θα την πω αναγέννηση, αλλά ανάκαμψη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην Κύπρο. Απλά να σας θυμίσω ότι μετά την Τούρκικη εισβολή, και μέχρι και τις δύο τελευταίες δεκαετίες τους 20ου αιώνα, υπήρξε μια στασιμότητα και ασάφεια στην απόψη της αρχιτεκτονικής, σπάζοντας τη φυσική εξέλιξη μιας αρχιτεκτονικής που μεγαλουργούσε πριν τον πόλεμο.
Το στίγμα της γενιάς μας στο αρχιτεκτονικό τοπίο, νομίζουμε θα το κρίνουν οι μελλοντικές γενιές. Αυτό όμως που πρόσφερθηκε στους αρχιτεκτόνες με το θεσμό των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, έχει βοηθήσει πολύ στο να αναδειχθεί η δουλειά και νέων αρχιτεκτόνων, και έχει εδραιώσει εξαιρετικούς νέους αρχιτέκτονες, και στον ιδιωτικό τομέα.
Μετά την έκρηξη του χρηματιστηρίου Κύπρου, ακολούθησε η έκρηξη στην οικοδομική βιομηχανία, και από την οποία πραγματικά έχει επωφεληθεί η αρχιτεκτονική άποψη. Οι πρώτες σύγχρονες πολυκατοικίες που έγιναν από ιδιωτική προτωβουλία, σχεδιασμένες από νέους αρχιτέκτονες, αλλά και από Developers οι οποίοι αναζήτησαν την ποιότητα και διόρισαν νέους αρχιτέκτονες, με έργα που είτε βραβεύτηκαν, και δημοσιοποιήθηκαν, είτε συζητήθηκαν, έγιναν δειλά- δειλά αποδεχτές για την πρωτοτυπία τους, από το κοινό, που αγκάλιασε το «νέο», και ό,τι φρέσκο είχε να του προσφέρει.
Κάθε αλλαγή θέλει το χρόνο της να εδραιωθεί. Έτσι κι η αλλαγή στη σύγχρονη αρχιτεκτονική και στη σύγχρονη μορφή-εικόνα της πόλης, ακόμα αφομοιώνεται. Το μέλλον όμως θα κρίνει εαν αυτή είναι όντως αναγέννηση της κυπριακής αρχιτεκτονικής.
“Κάθε φορά μπροστά μας τοποθετείται λευκό χαρτί. Καμιά προηγούμενη συνταγή δεν επαναλαμβάνεται και δεν αντιγράφεται, απλά αποτελεί εμπειρία και γνώση.”
Τον τελευταίο καιρό βλέπουμε μία στροφή των Κυπρίων επιχειρηματιών έργων ανάπτυξης σε μοντέρνες φόρμες ιδιωτικών κατοικιών, μήπως όμως τελικά η όλη εικόνα είναι κενή περιεχομένου;
Εγώ προσωπικά χαίρομαι και συγχαίρω όλους όσους προσπαθούν πραγματικά και επιθυμούν να αλλάξουν. ‘Εστω και εαν αυτή η αλλαγή αφορά χρωματικές παρεμβάσεις και όχι τόσο ουσιαστικές, και που αφορούν τους χώρους. Ο πελάτης έχει επίσης αλλάξει και ξέρει ότι έχει πολλές επιλογές. Ώς εκ τούτου, εικόνες κενού περιεχομένου σύντομα, πολύ σύντομα θα εκφυλιστούν γιατί δεν θα βρίσκουν ανταπόκριση. Η ειλικρίνεια, η καθαρότητα, και η συνέπεια στην ποιότητα σχεδισαμού αλλά και κατασκευής, είναι πλέον οι εξετάσεις για όλους, από το κοινό που ενημερώνεται και αποκτά γνώση.
Πόσο κατά την άποψή σας οι Πολεοδομικοί Κανονισμοί που ισχύουν στη χώρα μας, επηρεάζουν την αρχιτεκτονική έκφραση;
Οι χαμηλοί συντελεστές ανάπτυξης, το χαμηλό ύψος, οι αποστάσεις των τριών μέτρων από όλα τα όρια του οικοπέδου, είναι μερικοί από τους κανονισμούς που έχουν δημιουργήσει το φαινόμενο της «πόλης-χταπόδι», και έχουν δημιουργήσει πόλεις που επεκτείνονται και επεκτείνονται τόσο πολύ μέσα στην ύπαιθρο, αλλοιώνοντας το τοπίο και τη φύση, με αποτέλεσμα σχεδόν να έχει φτάσει η Λευκωσία να ενωθεί με τη Λεμεσό (ευτυχώς υπάρχει το Τρόοδος).
Και ναι, η αρχιτεκτονική έκφραση περιορίζεται, όπως περιορίζεται και η ανάπτυξη με αυτούς τους κανονισμούς. Γιατί, άλλο το να σχεδιάζεις και να δημιουργείς πολυόροφα κτίρια, με μεγαλύτερους ελεύθερους χώρους, και περιορίσμενη την κάλυψη-ίχνος του κτιρίου στο εμβαδόν του τεμαχίου, και άλλο το να κρατάς τις αποστάσεις σου από παντού, και να απλώνεις το κτίριο μέσα στο τεμάχιο.
Η διαχείριση του κενού χώρου, στις ανάπτυξεις με μεγαλύτερο ύψος, γίνεται κύριο στοιχείο και δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως υπόλοιπο χώρου, αλλά αναδεικνύεται και ταυτόχρονα δημιουργεί το υπόβαθρο για την καλύτερη ανάγνωση των μορφών και όγκων των κτιριακών συνθέσεων, και της δημιουργίας ξεκάθαρων πολεοδομικών συνόλων.
“Οι μεγάλοι αρχιτέκτονες δεν έχουν πλέον σύνορα. Είναι πολίτες του κόσμου. Και ναι, είναι αποδεκτοί όπως αποδεκτή έχει γίνει σήμερα και η αρχιτεκτονική, ως μια μοναδική, παγκόσμια αποδεκτή μορφή ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας.”
Ποια η άποψή σας για την παγκόσμια αρχιτεκτονική τάση εν έτει 2011;
Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης σε όλους τους τομείς, πολιτικούς, οικονομικούς, πολιτισμικούς, κλπ. που έχει επιφέρει η τεχνολογία και το διαδίκτυο, δεν μπορούσε παρά να μην αφήσει ανεπηρέαστη και τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Οι εικόνες, οι ιδέες είναι πλέον παγκόσμιες, ταξιδεύουν ταχύτατα, έχουν παγκόσμιο αντίκτυπο, με συνέπεια να είναι πλέον μεγαλύτερη η ευθύνη και των αρχιτεκτόνων. Η σύγχρονη παγκόσμια αρχιτεκτονική τάση, και οι εκπρόσωποί της, καλούνται να δημιουργήσουν αλλά και ταυτόχρονα να διατηρήσουν την τοπικότητα – ατομικότητα της κάθε χώρας, απέναντι στην παγκοσμιοποιήση.
Τα έργα που γίνονται είναι μοναδικά σε σύλληψη, και δημιουργικότητα, ορόσημα για κάθε πόλη, και χώρα. Οι μέγαλοι αρχιτέκτονες δεν έχουν πλέον σύνορα. Είναι πολίτες του κόσμου. Και ναι, είναι αποδεκτοί όπως αποδεκτή έχει γίνει σήμερα και η αρχιτεκτονική, ως μια μοναδική, παγκόσμια αποδεκτή μορφή ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας.
Κορυφαίος κατά τη γνώμη σας αρχιτέκτονας (παγκοσμίως);
Θα μιλήσω για μένα, και θα σας αναφέρω επιγραμματικά, από τους σύγχρονους θα σταθώ στους Herzog και De Meuron για την καθαρότητα και λιτότητα των κτιρίων τους, τους πειραματισμούς τους με τα υλικά και τις φόρμες, αλλά και για το ότι είναι ομάδα, κι έτσι ξεχωρίζουν.
Τον Rem Koolhaas για τη διαφορετικότητα των έργων του αλλά και τον ουμανισμό-ανθρωπισμό του και της φιλοσοφικής του θεώρησης, όχι μόνο για την αρχιτεκτονική. Χαρακτηριστικά αποφθέγματά του:
«Βρείτε αισιοδοξία για το αναπόφευκτο»
«Η αρχιτεκτονική είναι ένα επικίνδυνο μείγμα παντοδυναμίας και ανικανότητας. Εξ ορισμού είναι μια χαοτική περιπέτεια (a chaotic adventure). Με άλλα λόγια, μια ουτοπική επιχείρηση».
